Zabytki i przyroda
Zabytki:
Muzeum Przyrody i Techniki "Ekomuzeum" im. Jana Pazdura w Starachowicach
Na terenie Muzeum obejmującym obszar historycznego Zespołu Wielkopiecowego możemy zwiedzić wyjątkowy interdyscyplinarny park tematyczny. Znajdziemy tu archeopark ze zrekonstruowaną osadą hutniczą obrazującą proces wytapiania żelazaw starożytnych piecach dymarskich. Zobaczymy historyczny krajobraz Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, zachowane budowle architektoniczne oraz tarasowy układ technologiczny huty z 1841 roku. Najcenniejszym obiektem jest pochodzący z 1899 roku Wielki Piec z jedynym w Europie zachowanym kompletnym ciągiem technologicznym oraz jedną z największych na świecie maszyn parowych o poziomym układzie tłoków.
W poprzemysłowej hali kotłowni można oglądać zbiory paleontologiczne, które są unikalnym w skali światowej świadectwem różnorodności fauny kręgowców lądowych z wczesnego triasu sprzed około 245 mln lat. Znajdziemy tu utrwalone w kamiennych blokach tropy gadów ssakokształtnych – terapsydów oraz gadów naczelnych – archeozauromorfów. Muzeum prezentuje również niezwykle cenne tropy dinozaurów z okresu jurajskiego. O wyjątkowym charakterze skamieniałości decyduje ich wiek, wielkość oraz stan zachowania.
Pałac Schoenberga
Na terenie obiektu znajdują się pozostałości zakładu metalowego, młynu wodnego oraz kamienicy. Po roku 1888 produkowano w zmodernizowanym zakładzie m.in. walce młyńskie i narzędzia rolnicze. Właścicielem obiektu był w tym czasie niemiec Nauman, który wybudował przyzakładową , piętrową kamienicę. Po jego śmierci prawa własności przejął zięć Naumana - Mikołaj Schoenberg, od nazwiska którego zwykło się mawiać o tym obiekcie Pałac Schoenberga. Na przełomie XIX i XX wieku wnętrze pałacu zostało odnowione.
Wraz z końcem II Wojny Światowej rodzina Schoenbergów opuściła miasto ze względu na swoje niemieckie pochodzenie a zakład wraz z przyległymi budynkami i terenami przejęło państwo. Obecnie właścicielem obiektu jest przedsiębiorca ze Starachowic.
Dworek Mariana Langiewicza
Idąc od rynku w Wąchocku, ulicą Langiewicza dochodzimy do XIX-to wiecznego, białego dworku z kolumnami. W roku 1863 w czasie powstania styczniowego w domu tym miał swoją główną kwaterę Marian Langiewicz - naczelnik wojskowy województwa sandomierskiego - jeden z najbardziej zasłużonych dla kraju dowódców powstańczych. Tutaj mieścił się sztab powstańczy: kancelaria sztabowa, ambulans wojskowy a nawet polowa drukarnia, w której drukowano odezwy i rozkazy. Langiewicz rozsyłał z tego miejsca odezwy do burmistrzów i wójtów z całego województwa, w których informował o powstaniu Polskiego Rządu Narodowego. Nakazywał również werbunek wszystkich zdrowych i zdolnych do walki mężczyzn. W pobliskim lesie stacjonował obóz, który stał się głównym ośrodkiem powstańczym w tamtym okresie.
Pozostałości Zespołu Dworskiego w Mircu
W miejscu gdzie dziś w Mircu znajduje się modrzewiowa willa, do drugiej połowy XIX wieku stał drewniany dwór polski, należący do Jadwigi i Józefa Prendowskich, bohaterów powstania styczniowego. Jadwiga aktywnie uczestniczyła w organizacji patriotycznych manifestacji przedpowstaniowych, w czasie powstania była kurierem Rządu Narodowego, organizowała pomoc dla osóbrannych i poszkodowanych. Józef również od początku angażował się w sprawy powstania, a w maju i czerwcu 1863 roku pełnił obowiązki komisarza województwa sandomierskiego.
Muzeum Regionalne PTTK
W 1968 roku środowisko PTTK-owskie podjęło starania o utworzeniu w Starachowicach Muzeum Regionalnego. Po trzech latach starania te zostały uwieńczone sukcesem. W 1971 roku na siedzibę Muzeum Miejska Rada Narodowa przekazała Oddziałowi PTTK nieruchomość z zabytkowym budynkiem dawnego dozorstwa wielkich pieców z 1838 roku. Dzięki bezinteresownej pracy społeczników PTTK-owskich wyremontowano pomieszczenia na Muzeum i przy niewielkich nakładach finansowych utworzono pierwsze ekspozycje muzealne. Zbiory Muzeum Regionalnego pochodzą głównie z zakupu, jakiego dokonano w 1971 roku od spadkobierców miejscowego kolekcjonera – Teodora Krzyżanowskiego, z pozostałości po przedwojennych izbach muzealnych w Wąchocku i Starachowicach oraz z darowizn.
Wystawy stałe: archeologiczna – Starachowice w pradziejach, historyczna – Starachowice – historia miasta, kolekcjonerska – kolekcje muzealne.
Starachowicka Kolej Wąskotorowa
Rozwój kolei wąskotorowych w okolicach Starachowic był ściśle związany z miejscowymi zakładami przemysłowymi i wydobywczymi wchodzącymi w okresie międzywojennym w skład Centralnego Okręgu Przemysłowego. W tym właśnie czasie powstała sieć kolei o szerokości toru
Po wojnie zdecydowano o budowie nowej kolei PKP łączącej Iłżę ze Starachowicami wykorzystującej część istniejącego już torowiska pomiędzy Lipiem a Lubienią. Kolej Starachowice-Iłża o długości
W latach 60-tych przewozy zaczęły spadać - do "Zębca" doprowadzono bocznicę normalnotorową, pozostałe kopalnie zamknięto, a także ograniczono wyrąb okolicznych lasów. W pierwszej połowie lat 70-tych przewozy towarowe były już bardzo niewielkie, a podróżni coraz częściej zaczęli korzystać z autobusów. Ostatecznie ruch pasażerski zamknięto 1
Mimo wprowadzenia od 1990 roku oferty turystycznej,
W roku 2000 rozpoczął się proces przekazywania kolei wąskotorowych zarządzanych przez Dyrekcję Kolei Dojazdowych PKP samorządom lokalnym. Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych podjęła działania mediacyjne pomiędzy DKD PKP, a władzami Starostwa Starachowickiego. Dnia
Po prawie dwuletnich wysiłkach dnia
Starachowicka Kolej Wąskotorowa ponownie ruszyła
Więcej na stronie: http://skw.org.pl
Przelew wodny w Brodach
Zachowany do dziś fragment zabytkowego przelewu jest pozostałości realizowanej przez Stanisława Staszica (Generalnego Dyrektora Przemysłu i Kunsztów w Królestwie Kongresowym) w latach 30. XIX wieku koncepcji “ciągłego zakładu fabryk żelaznych na rzece Kamiennej”.
Ponadto z czasów realizacji planu Stanisława Staszica zachowały się zabytkowe kościoły w Brodach: budynek administracyjny brodzkiego zakładu hutniczego (obecnie siedziba Gminnego Ośrodka Kultury) oraz 2 domy z osiedla przyfabrycznego.
Według zamierzeń miał powstać kombinat hut i zakładów żelaznych rozlokowanych w kolejności procesu technologicznego wzdłuż rzeki Kamiennej - źródła energii. Punktem centralnym kompleksu były Starachowice, gdzie kończył się proces wytopu, poniżej Starachowic pracowały zakłady wytwarzające półprodukty i gotowe wyroby. Pierwotny, siedmioprzęsłowy przelew był wbudowany w zaporę ziemną długości 350 m. i stanowią jaz ulgowy układu wodnego obsługującego pudlingarnię i walcownię – elementy staszicowskiego "kombinatu Kamiennej". Uległ zniszczeniu, podobnie jak niemal cały układ wodny, w czasie powodzi w 1903 roku. Zrekonstruowany został (z zachowaniem oryginalnych wymiarów i konstrukcji, przy użyciu ciosów kamiennych dawnej budowli) w czasie budowy nowej zapory w latach 60-tych XX wieku.
Spis podstron:
1. Zabytki
2. Zabytki sakralne
3. Walory przyrodnicze
4. Zabytkowa architektura
5. Akweny rekreacyjne
Zabytki sakralne
Kościół Św. Idziego w Tarczku
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach
Kościół z pierwszej połowy XIII w. powstał prawdopodobnie na miejscu świątyni fundacji Władysława Hermana z XI wieku.
Jednonawowa, zbudowana z ciosów piaskowcowych romańska budowla zachowała się do naszych czasów w stanie prawie niezmienionym, jedynie fasada zachodnia, kruchta oraz zakrystia pochodzą z czasów późniejszych. W ścianie północnej znajdują się włoskie, romańskie okienka, w południowej ścianie prezbiterium fragment fryzu plecionkowego, w kruchcie portal późnogotycki. We wnętrzu pozostałości późnorenesansowej polichromii z XVI i XVII wieku, w ołtarzu głównym renesansowy tryptyk z ok. 1540 roku, romańska chrzcielnica kamienna, gotycka płaskorzeźba z XVI w., dwa późnorenesansowe ołtarze z początku. XVII w., barokowa ambona z XVII w., rokokowe organy z XVIII w. Nawa przykryta płaskim, drewnianym, belkowanym stropem, sklepienie prezbiterium pochodzi z lat 1945-46. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z początku XIX w.
Kościół p.w. Św. Małgorzaty w Chybicach
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w StarachowicachKościół fundowany (wg Jana Długosza) w 1362 r. przez Świesława i Macieja ze Świeszkowic herbu Syrokomla, jako budowla gotycka, murowana z piaskowca i cegły (obecnie pokryte tynkiem), o charakterystycznej trzyczęściowej bryle. Odnawiany i częściowo przebudowywany m. in. w roku 1617, w XVIII wieku i w roku 1841.
Dookoła ogrodzenie z bramą i schodami, murowane, z 1. poł. XIX wieku. Najciekawszym elementem architektonicznym kościoła jest gotyckie sklepienie palmowe nawy podtrzymywane jednym, siedmiobocznym filarem. W późnorenesansowym ołtarzu głównym z 1. połowy XVII wieku znajdują się m. in. obrazy Matki Bożej Częstochowskiej i Św. Małgorzaty przyozdobione sukienkami oraz posągi Św. Małgorzaty, Św. Katarzyny (po bokach) i Św. Michała (w zwieńczeniu ołtarza). Ponadto warto zwrócić uwagę na tablicę erekcyjną z 1362 r., gotycki ostrołukowy portal w zakrystii oraz późnobarokowe ołtarze boczne i ambonę pochodzące z XVIII wieku. Na wieży kościoła znajduje się zabytkowy dzwon z datą 1565 i herbem Odrowąż.
Obok kościoła w XVIII. wiecznym parku dwór z 1939 z elementami pochodzącymi ze starszego dworu.
Kościół parafialny p.w. Matki Bożej Częstochowskiej w Radkowicach
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach Drewniany kościół został zbudowany w 1621 r. w Miedzierzy (obecnie gmina Mniów) z fundacji Stanisława Przerębskiego, starosty opoczyńskiego i radoszyckiego, konsekrowany pod wezwaniem św. Stanisława i Anny w 1685 r. W 1957 roku został wykupiony przez mieszkańców Radkowic i w latach 1958-1963 przeniesiony na nowe miejsce.
Kościół, obecnie pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej, jest orientowany, o nawie zbliżonej do kwadratu, z nieco węższym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia, do nawy kruchta, od południa kaplica. Nawę i prezbiterium przykrywa wspólny, strzelisty, gontowy dach, zakrystia, kruchta i kaplica kryte osobnymi, stromymi, załamanymi dachami namiotowymi. We wnętrzu trzy barokowe ołtarze: główny z obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Przemienienia Pańskiego oraz boczne św. Barbary i św. Rozalii. Na szczególną uwagę zasługują zachowane w oknach prezbiterium i kaplicy szyby okienne z malowidłami ludowymi z początku XVII w. tzw. „gomółki”. Malowidła przedstawiają m.in. sceny Ukrzyżowania, Matkę Boską z Dzieciątkiem, św. Stanisława Biskupa i św. Annę Samotrzecią oraz kartusze herbowe.
Kościół parafialny p.w. Świętej Trójcy w Wierzbniku
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach Pierwotny, drewniany kościół w Wierzbniku ufundował i uposażył w 1626 roku opat klasztoru na Świętym Krzyżu Bogusław Radoszewski. Na jego miejscu w 1681 r. opat Michał Komornicki wystawił niewielki, jednonawowy kościół murowany z miejscowego piaskowca, który w roku 1741 Biskup Kunicki sufragan krakowski konsekrował pod wezwaniem Trójcy Świętej.
Na przełomie XIX i XX wieku kościół został znacznie powiększony i rozbudowany: niemal dwukrotnie przedłużona została nawa, dobudowane do niej kaplice, od północy Św. Barbary, od południa Matki Bożej Nieustającej Pomocy, zbudowana została wieża, kruchta i zakrystia (od strony południowej). Kolejna gruntowna rozbudowa kościoła miała miejsce ok. roku 1930. Dobudowano wtedy nawy boczne, kaplice: Św. Trójcy od północy i Św. Andrzeja Boboli od południa, zakrystię za głównym ołtarzem oraz dzwonnicę.
Ostatnia duża rozbudowa nastąpiła w latach 1985–1989. Dobudowana wtedy została część południowa – tzw. "nowy kościół".
We wnętrzu starszej części kościoła na szczególną uwagę zasługuje barokowy ołtarz główny z ok. 1680 r. pochodzący z klasztoru na Świętym Krzyżu. Pozostałe wyposażenie z XVIII wieku.
Opactwo Cystersów w Wąchocku
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach
Zespół klasztorny opactwa cystersów z XII wieku - zabytek światowego znaczenia. Znakomicie zachowany, jeden z najważniejszych obiektów „Szlaku Cystersów” i „Szlaku Romańskiego” objęty patronatem przez Radę Europy.
W zespole klasztornym:
• kościół romański pw. Najświętszej Marii Panny i św. Floriana, zbudowany przez włoskiego mistrza Simona, jako trójnawowa bazylika z transeptem i kaplicami po bokach prezbiterium. Plan i ascetyczny wystrój odpowiadały surowym regułom zakonnym. Wewnątrz prawie jedyną dekoracją była kamieniarka (rozety, służki, żebra sklepieniowe, a zwłaszcza portale) i ceramiczna posadzka. W XV w. kościół przebudowano w stylu gotyckim podnosząc m.in. dachy. Równolegle z kościołem budowano wokół wirydarza czworobok klasztorny.
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach
• klasztor, w którym zachowało się bardzo wiele elementów w czystym stylu romańskim z XIII w., zwłaszcza: armarium (skarbiec) przepiękny kapitularz, fraternia (sala wspólnej pracy), dormitorium (sypialnia), refektarz (jadalnia) z bogatą kamieniarką i karcer. Klasztor rozbudowany z krużgankami i wieżą z 1643 r. w stylu wczesnobarokowym.
• Na terenie klasztoru znajduje się Muzeum Ojców Cystersów, w którym prezentowane są głównie pamiątki z powstań narodowych ze zbiorów ks. Walentego Ślusarczyka.
• W obrębie zespołu, na murze przykościelnym od 1980 r. umieszczane są tablice upamiętniające Powstanie Styczniowe oraz dowódców i oddziały Armii Krajowej.
Kościół Św. Leonarda w Mircu
fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach
W średniowieczu wieś należała do klasztoru Cystersów w Wąchocku. Znajdował się tam drewniany kościółek pod wezwaniem św. Leonarda.
W połowie XIX wieku wzniesiono murowaną świątynię, ale patron pozostał bez zmian. Przeniesiony ze starego kościółka obraz świętego podziwiać można w prawym bocznym ołtarzu. Został namalowany na desce około 1500 roku, przedstawia Leonarda w otoczeniu czterech aniołów. Święty w habicie w prawej ręce trzyma pastorał, a w lewej kajdany. Jest bowiem patronem więźniów i niewolników. Figura św. Leonarda stoi też przed kościołem. Jego wizerunek widnieje też w herbie gminy Mirzec.
W ołtarzu głównym podziwiać można malowidło z Matką Boską i św. Anną z Jezuskiem oraz świętymi Józefem i Joachimem. Na bocznej ścianie prezbiterium wisi duży obraz Jezusa Miłosiernego. Namalowany został w 1944 roku przez pochodzącą z Wilna malarkę Halinę Hermanowicz (1905-1983) na podstawie zapisków świętej Faustyny. Najpierw wisiał w wileńskim kościele św. Jakuba. Do Mirca trafił dzięki temu, że artystka po wojnie zamieszkała w Radomiu.
W lewym bocznym ołtarzu znajduje się stary obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience, a nad nim malowidło przedstawiające św. Barbarę. W ołtarzu na północnej ścianie kościoła, blisko głównego wejścia, zwraca uwagę rzeźba przedstawiająca scenę opłakiwania Chrystusa po zdjęciu z krzyża.
W latach 1959-60 wikariuszem parafii w Mircu był ksiądz Roman Kotlarz, wspierający radomskich robotników protestujących w czerwcu 1976 roku. Tego kapłana, prześladowanego przez władze PRL-u i zmarłego wskutek pobicia przez "nieznanych sprawców", upamiętnia specjalna tablica. Inna poświęcona jest pamięci Jadwigi i Józefa Prendowskich, bohaterów powstania styczniowego. Jadwiga była kurierką Rządu Narodowego i generała Mariana Langiewicza, opiekowała się rannymi powstańcami. Józef wspomagał powstańcze oddziały, a od maja do czerwca 1863 roku pełnił obowiązki komisarza rządu w województwie sandomierskim. Za tę działalność obydwoje byli więzieni, a do 1866 roku przebywali na zesłaniu na Uralu. Józef zmarł młodo, w 1872 roku, i spoczywa na cmentarzu w Mircu. Jadwiga pochowana jest w Czyżowie Szlacheckim, gdzie zmarła w 1915 roku.
Kościół w Krynkach
Wnętrze kościoła, fot. www.brody.info.plŚwiątynię pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wzniesiono w 1727 roku, lecz co najmniej od stu lat wcześniej, na tym samym miejscu stała drewniana kaplica z łaskami słynącym obrazem Matki Bożej. Kościól ma charakter barokowy, nawa jest trójprzęsłowa z dwiema kaplicami w transepcie. W kaplicy północnej znajduje się omawiany obraz Matki Bożej - prawdopodobnie z XVI w. Główne wejście w trójdzielnej fasadzie ozdabia profilowany portal. Dach z więźbą trójstorczykową zwieńczony jest barokową wieżyczką na sygnaturkę. Przed kościołem stoi modrzewiowa, gontem kryta brama i dwie dzwonnice o charakterze barokowym z 1779r. Ciesielka jest oryginalna, a niektóre elementy pochodzą z pierwotnego, XIV-wiecznego kościoła. Mieści się tu dzwon z 1581r.. Bramę ozdabiają rzeźbione w drewnie ornamenty.
Obecnie nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że w pierwszych latach XVII w. na jednym z drzew objawiła się Matka Boża. Wybudowano w tym miejscu kamienną kaplicę z wizerunkiem Częstochowskiej Madonny. Po obu stronach obrazu, w ołtarzu znajdują się rzeźby pierwszych polskich męczenników - św. Stanisława i św. Wojciecha. W pierwszej połowie XVII w. wydarzył się tu cud. W pobliskim stawie utonął chłopiec (Andrzej Chamera), a zrozpaczona matka przyszła się użalić do wizytującego akurat parafię pomocniczego biskupa krakowskiego Tomasza Oborskiego. Ten świątobliwy człowiek kazał położyć topielca w kaplicy, a sam zaczął się modlić. Wszyscy byli zdumieni, gdy po około dwóch godzinach od śmierci dziecko ożyło. Srebrna sukienka umieszczona na obrazie, oraz cenne wota świadczące o innych cudach, które się tu dokonały, zostały niestety zrabowane w czasie Potopu Szwedzkiego. Dzierżawca kuźnic brodzkich, Mikołaj Zacharski, pogrążony w wielkim bólu po śmierci żony a potem córki, postanowił ufundować nowy kościół. Dobudowany został do istniejącej kaplicy w 1727 r. Po śmierci fundatora wmurowano w ścianę epitafium, a doczesne szczątki złożono w krypcie pod posadzką kościoła. Spoczywają tam też prochy zasłużonych proboszczów parafii. Masywna, barokowa świątynia, wzniesiona została z drobnoziarnistego, tzw. "płaczącego" piaskowca. Po wejściu do kościoła przez ozdobny portal, obserwujemy sklepienia kolebkowo-krzyżowe.
fot. www.brody.info.pl
Na łuku tęczowym - oddzielającym nawę od prezbiterium - znajdowały się niegdyś późnogotyckie rzeźby z I połowy XVI w., (krucyfiks, figura Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana). Niestety nie zachowały się one do dnia dzisiejszego. W wejściach do dwóch kaplic, położonych nieco wyżej niż nawa, znajdują się barokowe kraty.
Warto zwrócić uwagę na znajdujące się na zewnątrz dwie chrzcielnice. Jedna jest w typie gotyckim, a druga, większa pochodzi z 1703 r.
Naprzeciwko dzwonnicy a zarazem bramy wejściowej, znajduje się figura św. Stanisława biskupa. Według niektórych podań może pochodzić ona z II połowy. XVI w. Zabytkowy kościół wraz z dzwonnicą, figurą św. Stanisława biskupa, i otaczającymi go wiekowymi dębami i jesionami stanowi ciekawy element krajobrazowy. Warto przespacerować się alejkami starej części cmentarza parafialnego, by obejrzeć oryginalne nagrobki z I połowy XIX w.
Spis podstron:
1. Zabytki
2. Zabytki sakralne
3. Walory przyrodnicze
4. Zabytkowa architektura
5. Akweny rekreacyjne
Walory przyrodnicze
Rezerwat Rosochacz
Rezerwat został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 lipca 1997 roku. Jego celem jest zachowanie ze względów dydaktycznych i naukowych naturalnych wielogatunkowych drzewostanów porastających bagienne źródliska rzeki Świętojanki.
Powierzchnia rezerwatu wynosi 30,52 ha. Rezerwat zlokalizowany jest na terenie leśnictwa Lubienia Teren objęty ochroną rezerwatową, jakkolwiek położony na skraju, półenklawy, jaką stanowią pola wsi Lubienia, wśród obszarów leśnych Nadleśnictwa Starachowice odzwierciedla a nawet ze względu na niedostępność swych centralnych partii, ogniskuje charakterystyczne cechy flory Lasów Iłżeckich.
Ścieżka dydaktyczna w Rezerwacie Rosochacz - fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach Ekspansja gatunków drzewiastych na teren torfowiska niskiego jest jednym z ważniejszych elementów dydaktycznej wartości rezerwatu. Rezerwat „Rosochacz” obejmuje naturalne wielogatunkowe drzewostany o bogatej strukturze. Zajmują one żyzne i silnie uwilgotnione siedliska powstałe z namułów rzeki Świętojanki. Drzewostany te powstały, jako efekt ekspansji gatunków lasotwórczych na bagnisty oparzeliskowy obszar źródlisk rzeki, która w dalszym swym biegu staje się lewobrzeżnym dopływem Kamiennej.
Gatunkami panującymi na terenie rezerwatu są: olsza (44,9% powierzchni drzewostanów) i sosna (40,1% powierzchni drzewostanów), ponadto występuje wiele innych gatunków drzew min: brzoza, dąb, klon, osika, jodła, grab, wiąz i świerk. Siedliskowe typy lasu stanowią Lśw, LMśw, Lw i BMw.
Podszyty miejscami bardzo liczne tworzone są przez: kruszynę, leszczynę, trzmielinę, kalinę, bez czarny i koralowy, a także niektóre gatunki drzewiaste jak świerk, jodła, dąb, grab i olsza.
O wielkiej mozaice siedlisk świadczy lista spotykanych roślin runa, obejmująca obok roślin tak pospolitych jak borówka czernica, czy borówka bagienna również liczne gatunki chronione. Na terenie rezerwatu występują min. rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia) wawrzynek wilcze łyko (Daphne mesereum), bluszcz pospolity (Hedera helix), lilia złotogłów, (Lilium martagon), kopytnik pospolity (Asarum europeum), oraz mchy z rodzaju Sphagnum i Polytrychum.
Rezerwat jest udostępniony do zwiedzania. Spacer ścieżką dydaktyczną umożliwia poznanie bogactwa przyrody występujących tu ekosystemów leśnych.
Dojazd do rezerwatu jest możliwy pociągiem lub autobusem (PKS) ze Starachowic lub autobusem do przystanku na trasie Ostrowiec Świętokrzyski – Radom ( usytuowanego w odległości około 0,7 km. do rezerwatu), ze Starachowic do m. Lubienia, gdzie przystanek znajduje się koło 0,1 km. od rezerwatu.
Leśna Szkoła znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu Rosochacz i jest obiektem przeznaczonym do prowadzenia zajęć lekcyjnych dla młodzieży szkolnej w ramach obowiązujących planów nauczania. Ustawiono tu tablice dydaktyczne dotyczące roli lasów ich wpływu na środowisko itp.
Najliczniejszą grupą osób odwiedzających ścieżkę dydaktyczną w rezerwacie Rosochacz oraz Leśną Szkołę są dzieci ze szkół i przedszkoli w wieku od 4 do 17 lat. O liczbie osób odwiedzających te miejsca świadczą wpisy w Kronice Leśnej Szkoły. W okresie od 2001 do V.2003 r. Leśna Szkoła gościła uczniów ponad 60 klas szkół podstawowych, gimnazjów i liceów w tym młodzież z Niemiec (uczestnicy programu wymiany polsko-niemieckiej) łącznie ponad 1200 osób. Ponadto ww obiekty odwiedziły osoby związane z ochroną środowiska min. uczestnicy posiedzeń Wojewódzkiej Komisji Ochrony Przyrody w Kielcach, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Ochrony Przyrody, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Przedstawiciele Zarządu Wojewódzkiego Ligi Ochrony Przyrody, wycieczki szkoleniowe przewodników świętokrzyskich, uczestnicy XX Ogólnopolskich Warsztatów Fotograficznych „Diastar 2001”, oraz turyści indywidualni. Pełne zachwytu wpisy w Kronice oraz wyrażane ustne opinie osób odwiedzających ww obiekty świadczą o spełnieniu przez nie społecznej i edukacyjnej funkcji.
Rezerwat Skały w Krynkach
Rezerwat Skały w Krynkach, fot. Archiwum Starostwa Powiatowego w Starachowicach
Występują tu monumentalne bloki piaskowca dolnotriasowego. Niektóre skały podobne są do okapów, ambon, czy wielkiego grzyba. Osady te powstawały na dnie rzeki, o czym świadczy ich uziarnienie i warstwowania przekątne. Ciekawostką jest to, że niedaleko od rezerwatu - w Krynkach znajduje się odsłonięcie skał powstałych w podobnym okresie, lecz w środowisku morskim.
Rezerwat Skały pod Adamowem
Rezerwat został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 27 czerwca 1995 r. Jego celem jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych wychodni piaskowców dolnotriasowych. Powierzchnia rezerwatu wynosi 8,98 ha. Rezerwat zlokalizowany jest na terenie leśnictwa Lubienia
Głównym argumentem przemawiającym za objęciem wymienionego terenu ochroną rezerwatową jest występowanie dolnojurajskich skałek, które ze względu na swoje walory krajobrazowe, a także niezaprzeczalne wartości naukowe, winny zostać nienaruszone. Skałki te ciągną się wzdłuż zbocza dolinki około 1 km i osiągają wysokość do 6 m. Omawiane skałki są rozczłonkowane, przy czym długość członów jest zmienna od kilku do kilkudziesięciometrowych. Górne powierzchnie skałek są równe lub minimalnie sfalowane i stanowią przedłużenie górnej krawędzi zbocza doliny. Obok dużych form morfologicznych występują również liczne drobne urzeźbienia skałek w postaci głębokich owalnych wgłębień podzielonych koronkowymi skalnymi żeberkami.
Niezależnie od wartości naukowych wynikających z geologicznej budowy i morfologii skałek, mają one ciekawą florę składającą się z licznych porostów mchów i paproci (między innymi zanokcica skalna, paprotka zwyczajna).
Nie bez znaczenia jest również ponad 100 letni drzewostan porastający górną krawędź zbocza doliny o typowym dla lasów starachowickich składzie boru sosnowego (Querco roboris - Pinetum).
Dominującym gatunkiem na terenie rezerwatu jest sosna w wieku 94-124 l, ponadto swój udział w składzie gatunkowym drzewostanu zaznaczają: dąb (124 l) i brzoza 84-94 l.
Na terenie rezerwatu występują gleby brunatne właściwe.
Piaskowce budujące skałki są przeważnie drobno i średnioziarniste, mają kremowe, jasnoszare i szarożółte zabarwienie. W piaskowcach tych obserwować można szereg rzadkich i ciekawych form teksturalnych.
Dojazd wybranym środkiem komunikacji do Starachowic, następnie samochodem lub z wykorzystaniem komunikacji lokalnej do miejscowości Adamów i dalej około 1km. pieszo.Inna możliwość dojazdu – kolejką do Brodów, następnie autobusem do Adamowa lub pieszo, około 8 km dalej około 1 km. pieszo.
Rezerwat Zapadnie Doły
"Zapadnie Doły" to projektowany niedawno rezerwat, w którym na szczególną uwagę zasługuje 400-letni dąb "Maciek" o 7-metrowym obwodzie pnia, który jest pomnikiem przyrody.
Obiekt usytuowany jest w centrum kompleksu Lasów Starachowickich, około 17 km. na wschód od Starachowic i około 12 km. na północny-zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego, administrowanych przez Nadleśnictwo Starachowice, Leśnictwo Klepacze. Znajduje się w oddziale 91, w większości pododdziale f. W podziale administracyjnym Polski „Zapadnie Doły” położone są w województwie świętokrzyskim, powiecie starachowickim, gminie Brody w pobliżu miejscowości Lubienia i Brody.
Podłoże zbudowane jest tu z węglowych skał górnej jury przykrytych cienkim, o grubości do kilku metrów, osadami czwartorzędowymi. Są one słabo tektonicznie zaburzone, tworzą lokalne płaskie formy antyklinikalne i synklinarne.
Najbardziej charakterystyczną formą krasową jest tu zamknięta dolinka zakończona ponorem, w który spływa okresowo płynąca woda. Obiekt jest tym ciekawszy, iż w okresach wiosennego przyboru wód ponor niekiedy zatyka się i w dolince tworzy się zbiornik, który po odetkaniu się szczeliny ponoru nagle zanika, czemu towarzyszą silne efekty akustyczne.
Dojazd dostępnym środkiem komunikacji do Starachowic, następnie autobusem do m. Lubienia i dalej samochodem lub pieszo, około 6 km. drogą leśną na Kutery. Z drogi skręcamy w prawo w miejscu oznaczonym wskazówką „do pomnika przyrody”, około 1 km. Radzimy korzystać z przewodnika, mapy lub uzgodnić wycieczkę z służbą leśną.
Rezerwat Skały w Rudzie
Na stromym, malowniczym stoku nad Zalewem Brodzkim występują niezliczone, różniące się wielkością bloki skał, zbudowane z piaskowców triasowych. Najciekawsze z nich są pomnikami przyrody, jak chociażby monolityczna baszta o wysokich, pionowych ścianach oraz pobliskie 8-metrowe urwisko z półką skalną o długości 20 m. Skałki te doskonale nadają się do uprawiania wspinaczki (do tego celu zamocowano specjalne uchwyty). Niektóre bloki skalne w wyniku procesów wietrzenia, przewróciły się tworząc ciekawe układy przestrzenne. Kamienne podłoże stanowi idealne siedlisko dla wielu gatunków porostów i mchów. Z kolei w załomach ścian skalnych licznie występuje paprotka zwyczajna. Podłoże porasta także konwalia majowa i kokoryczka wonna. Ciekawe kształty mają drzewa rosnące na skałach, np. brzoza, z której korzenia wyrastają cztery pnie czy sosny. Atrakcją rezerwatu jest również duża skała z rosnącymi na niej dwoma dębami.
Nieczynny kamieniołom w Młynku
Nieczynny kamieniołom w Młynku znajduje się na zalesionym, stromym stoku góry nad rzeczką Świętojanką. Jest to pomnik przyrody nieożywionej, utworzony ze względu na ciekawy profil utworów geologicznych. Odsłania się w nim styk osadów jury dolnej i środkowej. Wyróżnia się tu aż osiem warstw skalnych różniących się składem chemicznym, uziarnieniem i kolorem, które tworzą prawdziwy „geologiczny przekładaniec”.
Ściana skalna w Krynkach
Ściana skalna w Krynkach ochroną objęto nieczynny kamieniołom oraz pobliskie źródło na zboczu Doliny Kamiennej w Krynkach. Warto zwrócić uwagę na to, że na powierzchni piaskowca, utrwalone zostały zmarszczki falowe i ślady organizmów dennych, powstałe w strefie przybrzeżnej mezozoicznego morza.
Rrezerwat archeologiczny Rydno
Rezerwat archeologiczny „Rydno” na piaszczystych wydmach w dolinie rzeki Kamiennej, na wschód od Skarżyska-Kamiennej (Nowy Młyn, Łyżwy, Grzybowa Góra, Marcinków i Wąchock), archeologowie znaleźli liczne ślady pobytu ludzi, głównie ze schyłkowego paleolitu (10-9 tys. przed Chrystusem), mezolitu (8-6 tys. przed Chr.), a także niektórych kultur młodszej epoki kamienia - neolitu (poł. 6-kon. 3 tysiąclecia przed Chr.). Jest to unikatowy w skali europejskiej kompleks obozowisk związanych z obróbką krzemienia i wydobyciem hematytu używanego do wytwarzania ochry. Wokół szybów i dołów drążonych w skałach triasowych powstało wiele obozowisk, w których za pomocą kamiennych tłuków i rozcieraczy rozdrabniano skałę oraz obrabiano przynoszony z północy krzemień.
Obecność importowanych surowców krzemiennych i znaczna liczba obozowisk świadczy, że miejsce to odgrywało ponadregionalną rolę w kontaktach pomiędzy poszczególnymi grupami koczowniczej ludności. Wszystkie te okoliczności zadecydowały o powstaniu swoistej aglomeracji osadniczej, która w warunkach gospodarki zbieracko-łowieckiej była zjawiskiem wyjątkowym.
Rezerwat Wykus
Rezerwat „Wykus” w Puszczy Świętokrzyskiej na terenie Sieradowickiego Parku Krajobrazowego przy drodze Wąchock - Siekierno. Rezerwat utworzony w 1978 r. na powierzchni 53,01 ha w celu ochrony wielogatunkowych, naturalnych zbiorowisk leśnych. Na terenie rezerwatu znajduje się uroczysko Wykus, gdzie w 1943 r. stacjonowały tu oddziały AK zgrupowania mjr Piwnika „Ponurego”. W 1957 roku na historycznej polanie postawiono murowaną kapliczkę z wizerunkiem Matki Boskiej. Na kapliczce i murze ogrodzenia umieszczono tabliczki z nazwiskami i pseudonimami poległych w walce i zmarłych po wojnie żołnierzy z oddziałów AK „Ponury - Nurt”.
Spis podstron:
1. Zabytki
2. Zabytki sakralne
3. Walory przyrodnicze
4. Zabytkowa architektura
5. Akweny rekreacyjne
Zabytkowa architektura
STARACHOWICE • zabytkowy układ urbanistyczny Rynku z przyległymi uliczkami w osiedlu Wierzbnik |
 Modrzewiowy dom, foto: www.brody.info.pl • Modrzewiowy dom z ok. 1910 roku przy drodze do miejscowości Połągiew (po lewej stronie zaraz za wiaduktem) RADKOWICE • Chałupa z 1840 roku kryta strzechą, przy drodze na posesji 53 WĄCHOCK • Zespół poczty zajezdnej z I poł. XIX wieku, składający się z dworku, wozowni, piwnicy, bramy,Wąchock, ul. Langiewicza 7;  Dworek "Pod Kolumnami", fot. Marcin Maruszak • Dworek "pod kolumnami"-na ul. M. Langiewicza - siedziba powstańcza Mariana Langiewicza który jako dyktator na województwo sandomierskie, z Wąchocka kierował powstaniem styczniowym w dniach 23.01 - 04.02.1863 r. Wydarzenia te upamiętnia tablica pamiątkowa na ścianie dworku RATAJE • stary dworek z XIX w., miejsce bitwy stoczonej przez oddział; Czachowskiego w dniu 11 sierpnia 1863 roku, • pięć lip uznanych za pomniki przyrody MIRZEC • Zespół dworski, w skład którego wchodzi: a) willa modrzewiowa, II poł. XIX w., (na fundamentach dworu z XIX w.). b) spichlerz murowany, I poł. XIX w., przebudowany. c) park z XIX w., w którym znajdują się grupy drzew pomnikowych; • drewniana kuźnia (Mirzec 39), wł. M. Rafalska, ok. 1930 r.; • drewniana kuźnia (Mirzec 42), wł. St. Nosowicz, ok. 1930 r. TYCHÓW STARY • kapliczka murowana z figurką św. Jana Nepomucena z 1931 r.; • kapliczka murowana z1859r. przy drodze Tychów - Mirzec ; • odsłonięcie geologiczne - pozostałość po kopalni odkrywkowej rudy żelaza „Mikołaj” ; • pomnik Batalionów Chłopskich w lesie przy drodze Tychów - Starachowice, upamiętniający walkę z okupantem w dn. 6 sierpnia 1944 r. JAGODNE • drewniany dom (Jagodne 69), własn. F. Witkowski, 1862 r. MAŁYSZYN GÓRNY • zespół zagrodny (Małyszyn Górny 80) ; • zespół zagrodny (Małyszyn Górny 113) OSTROŻANKA • zespół zagrody młynarskiej - dom drewniany, własn. Z. Łęcka, ok. 1880 r., - młyn (motorowy), sztach.-drewniany, obecnie nie użytkowany, 1947 r. |
Spis podstron:
1. Zabytki
2. Zabytki sakralne
3. Walory przyrodnicze
4. Zabytkowa architektura
5. Akweny rekreacyjne
Akweny RekreacyjneAkweny rekreacyjne
Powiatowego w Starachowicach
Zalew w Brodach jednym z najpiękniejszych zakątków Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej utworzony w malowniczym przewężeniu doliny rzecznej. Ten rozległy akwen (pow. 260 ha i długość ok. 4 km) jest nie tylko perłą okolicznego krajobrazu, ale i swego rodzaju centrum turystycznym z dobrą bazą noclegową i gastronomiczną. Jego walory są doceniane przez wielu amatorów sportów wodnych. Są tu przystanie wodne, wypożyczalnie żaglówek, motorówek, rowerów wodnych itp. Zalew ma także dobrą renomę wśród wędkarzy.
Zbiornik rekreacyjny Lubianka w Starachowicach na rzece Lubiance, położony w południowej części miasta, na obrzeżach Sieradowickiego Parku Krajobrazowego. Lustro wody o pow. 27 ha, łączna powierzchnia z otoczeniem 40 ha, II klasa czystości wód. Urządzone kąpielisko strzeżone, przystań wodna z wypożyczalnią kajaków i rowerów wodnych.
Zbiornik rekreacyjny "Piachy" w Starachowicach, we wschodniej części miasta między ul. Ostrowiecką i linią kolejową Starachowice - Michałów z lustrem wody o pow. 13 ha, łączny obszar z nieużytkami - ponad 20,5 ha. Znakomite miejsce letniego wypoczynku i rekreacji z zagospodarowanym strzeżonym kąpieliskiem.
Zbiornik rekreacyjny "Pasternik" w Starachowicach na 59 kilometrze rz. Kamiennej, w zachodniej części miasta o pow. lustra wody 42 ha. Bogata, dzika przyroda z licznymi koloniami ptactwa wodnego zdecydowały o uznaniu zbiornika za użytek ekologiczny podlegający ochronie. Obfitość ryb, uczyniła zbiornik ulubionym miejscem wędkarzy.
w Starachowicach
Zbiornik rekreacyjny "Wióry" zbiornik wodny na rzece Świślinie o pow. 415 ha, położony na ternie 3 gmin: Pawłowa, Kunowa i Waśniowa. Jest wykorzystywany do trzech celów:
- ochrona przeciwpowodziowa w zlewni rzeki Kamiennej
- ustabilizowanie ilości przepływającej poniżej zapory wody
- produkcja energii elektrycznej
Zapora o wysokości 21 m znajduje się kilka km powyżej miejscowości Doły Biskupie. Budowę zbiornika rozpoczęto w 1980 r., a ukończono w 2005 r. W trakcie budowy zbiornika zostało zlikwidowanych 101 gospodarstw, 3 młyny wodne oraz 2 szkoły. Wycięto także 8,7 ha sadów i 40 ha lasów.
Zbiornik wodny na strumyku Kotyska w okolicach Lipia w gminie Brody. Pięknie położony w środku lasu, przy żółtym pieszym szlaku turystycznym do Iłży. Miejsce chętnie odwiedzane przez wędkarzy i turystów rowerowych.
Zbiornik wodny zwany Płuczką lub Kotyską w lesie pomiędzy Lipiem a Zębcem, zbiornik nie zagospodarowany rekreacyjnie, odwiedzany jest przez wędkarzy i turystów rowerowych.
Powiatowego w Starachowicach
Powiatowego w Starachowicach