Turystyka piesza
Wędruj z nami !!!
1. Brody – Połągiew – Bór Kunowski – Staw Kunowski - 8 km
Zapora w Brodach, fot. Sebastian OpozdaNa końcu wioski szlak zielony skręca w lewo skos. Należy skręcić w prawo skos. Po około 500m, pomnik ku czci pomordowanych mieszkańców wioski w lipcu 1943 r.
Trzysta metrów dalej skręt w prawo, w linię działową - 2 km piaszczystej drogi.
Dojazd do lokalnej drogi z Boru Kunowskiego do Stawu Kunowskiego. Po wyjeździe z lasu obok szkoły, przejazd kolejowy i skręt w prawo, w polną drogę do mostku na rzece Kamiennej. Dalej ulicą do drogi krajowej nr „9” - po drugiej stronie stroma droga do Krynek.
Skręcamy w prawo, w drogę równoległą do „dziewiątki”, a przed wiaduktem w Brodach przecinamy ją jadąc w kierunku Starachowic. Przy przejeździe w Brodach spotykamy znaki żółtego szlaku rowerowego i nim wracamy do Starachowic.
Spacer można rozpocząć z parkingu lub przystanku PKS obok Sanktuarium w Kałkowie. Drogą na wschód idziemy w dół za znakami niebieskiego szlaku pieszego. Po prawej stronie widać zalew „Wióry”. Przy jego budowie odsłonięto skały z odciskami dinozaurów.
Droga prowadzona jest obok koryta rzeki Świśliny do miejscowości Doły Biskupie.
Zalew Wióry, fot. Sebastian OpozdaZ daleka widoczne są zabudowania byłej fabryki tektury „Witulin”. Po przejściu rzeki na drugą stronę można wejść do nieczynnego kamieniołomu, pomnika przyrody, a wracając zobaczyć pozostałości zakładu i układu kanałów wodnych. Do Kałkowa możemy wracać tą samą drogą lub wybrać się na dalszy spacer drogą przez Gębice i Godów.
3. Lipie – Marcule – 8 km
Stacja kolejki wąskotorowej w Marculach, fot. Dawid Bielas
Lipie Komorniki, stacja kolejki
4. Lubienia – Rezerwat Rosochacz - 2 km
Rezerwat Rosochacz, fot. Sebastian OpozdaRezerwat Rosochacz położony jest koło miejscowości Lubienia, na skraju lasu, przy drodze Starachowice - Lubienia. Z powodu swej niedostępności, ten bagnisty obszar lasu, stanowi enklawę cennej flory i fauny Lasów Iłżeckich.
Wejście zlokalizowano obok leśniczówki, w pobliżu przystanków MZK. Spacerujemy częściowo po pomostach, podchodząc do kolejno rozmieszczonych tablic z opisami flory i fauny. Warto zarezerwować sobie czas na odpoczynek przy ognisku i zapoznanie się z leśną ścieżką dydaktyczną po drugiej stronie drogi.
5. Lubienia – rezerwat „Skały pod Adamowem” – Ruda – 7,5 km
Spacer rozpoczynamy z leśnego parkingu przy leśniczówce w Lubieni – blisko przystanków MZK.
Z drogi Starachowice – Lubienia, szlak skręca w lewo, na wschód. Obok zlokalizowano leśną ścieżkę dydaktyczną i zadaszoną wiatę z miejscem na ognisko.
Rezerwat "Skały pod Adamowem", fot. Sebastian Opozda
Po dojściu do linii wysokiego napięcia, skręcamy w prawo, na zachód, dochodząc do skał rezerwatu “Skały pod Adamowem”. Około 500 m dalej dochodzimy do drogi ze Starachowic, a zarazem do żółtego szlaku rowerowego “Leśne Dukty”. Skręcamy w lewo, na wschód, a po dojściu do skraju lasu, skręcamy w prawo, na południe, nadal wraz ze znakami szlaku rowerowego. Przechodzimy wiaduktem tory linii kolejowej i po dojściu do skrzyżowania, skręcamy w prawo – szlak rowerowy skręca w lewo. Dochodzimy do pieszego szlaku czerwonego Kałków – Skarżysko Kamienna. Wraz z nim dochodzimy do przystanku komunikacji miejskiej obok szkoły w Rudzie. Wcześniej, na wzniesieniu, ukryta w gęstym lasku, grupa skał będących pomnikami przyrody
Do Mirca możemy dojechać komunikacją miejską lub PKS. Z przystanku zlokalizowanego w środku wioski przechodzimy pod kościół, a po zwiedzeniu go przechodzimy drogą około 400 m w kierunku Skarżyska. Skręcamy z niej w lewo na wzniesienie, w przysiółek Mirca – Podborki. Po dojściu do skraju lasu skręcamy w lewo, a po dotarciu do asfaltowej drogi z Mirca, skręcamy w prawo w kierunku Wąchocka - wraz ze znakami czarnego szlaku rowerowego. Po przejściu około 1.5 km skręcamy w leśną drogę, zwaną „białą drogą”. Przecinając kolejne linie działowe, dotrzemy do drogi Starachowice – Tychów, w pobliże przystanku komunikacji miejskiej. Po lewej stronie pomnik poległych partyzantów z okresu II wojny światowej. Po przejściu na drugą stronę jezdni jesteśmy na leśnej drodze p. pożarowej nr 9. Po dojściu do torowiska kolejki wąskotorowej, skręcamy w prawo i nim dojdziemy – przecinając kolejne linie oddziałowe, do znaków niebieskiego szlaku spacerowego. Doprowadzi on nas do ulicy Szkolnej w Starachowicach.
Do Mirca możemy dojechać komunikacją miejską lub PKS. Z przystanku kierujemy się w stronę Starachowic, a następnie skręcamy w drogę na lewo, w kierunku Tychowa Nowego. Na wzniesieniu wyrobiska po kopalni rudy żelaza „Czerwona”, „Kanał”. W wiosce zobaczymy znaki czarnego szlaku rowerowego. Idąc za tymi znakami skręcamy na prawo, na południe. Po dotarciu do kęp zarośli, skręcamy w lewo, w polną drogę. Jesteśmy w pasie kopalń odkrywkowych rudy żelaza. Po prawej pozostały pola kopalni „Irena”, a przed nami w kępie drzew wyrobiska kopalni „Mikołaj”. Skręcamy w prawo i po przejściu około 400 m. w kolejnej kępie drzew wyrobiska kopalni „Dziewiętniki Zachodnie”. Dochodzimy do drogi między wioską Ostrożanka a Tychów Stary, w pobliżu przystanku PKS.
Wędrówkę rozpoczynamy przy stacji kolejki wąskotorowej w Lipiu. Znaki czarnego szlaku doprowadzą nas tylko do lasu i skręcają na północ. Idąc dalej bez znaków na wprost linią gazową /słupki malowane na czerwono/, dochodzimy do rozwidlenia leśnych dróg. Skręcamy lekko w lewo, w dawną linię energetyczną, pozostawiając po prawej stronie mogiłę z czasów II wojny. Po przejściu około 1,0 km, skręcamy w widoczny na wzniesieniu po lewej stronie wykop. Jest to miejsce rekonstrukcji obozowiska partyzanckiego z czasów II wojny światowej. Linią oddziałową schodzimy w dół aż do brukowanej drogi. Skręcamy w lewo /na zachód/. Za znakami czarnego szlaku pieszego możemy wracać do punktu wyjścia, lub idąc prosto drogą, wejść do wioski.
Spacer rozpoczynamy na przystanku PKS/MZK obok pozostałości zakładu ceramicznego „Marywil”. Idąc dalej drogą w kierunku Skarżyska skręcamy w lewo, na południe w kierunku kościoła. Droga prowadzi w kierunku lasu. Po prawej stronie mijamy budynek szkolny. Po dojściu do przysiółka Redzik Dolny skręcamy w prawo, w kierunku zalewu w Mostkach. Wędrując brzegiem dochodzimy do drogi Suchedniów – Parszów. Po lewej stronie widoczne spiętrzenie – upust wodny, a po prawej na wzniesieniu – zabytkowy budynek zarządu wielkiego pieca, obecnie Wiejski Dom Kultury. Po przejściu około 500 m. skręcamy w prawo, w brukowaną drogę na wzniesienie, by ponownie dojść do drogi w Parszowie i powrócić do punktu wyjścia.
Do Radkowic dojedziemy autobusem PKS. Z przystanku obok szkoły możemy podejść pod kościół. Następnie wracamy w kierunku Starachowic, skręcając z głównej drogi w lewo, na północ. Za znakami czarnego szlaku rowerowego schodzimy w dół do potoku, mijając po lewej stronie drewnianą kapliczkę ze św. Janem. Kierując się na prawo, wchodzimy na wzniesienie do końca wsi Radkowice. Przed nami około 500 m polnej drogi i wioska Rzepin. Tuż przed domami skręcamy w lewo w kierunku lasu. Droga wiedzie przez las, przekraczając dopływ Lubianki, potok Szczebrzę. Po przejściu kolejnego mostu, tym razem na rzeczce Lubiance, idziemy dalej prosto – znaki szlaku czerwonego szlaku rowerowego prowadzą w lewo nad zalew „Lubianka”. Brukowaną drogą dochodzimy do ul. Ostrowieckiej w Starachowicach, gdzie obok dawnego zakładu „Remot” znajdują się przystanki MZK.
Proponowany spacer jest najdłuższy z opisywanych, lecz z uwagi na atrakcyjność, wart polecenia.
Możemy go rozpocząć na końcowym przystanku MZK w Ratajach. Wchodząc w kompleks leśny można wybrać wędrówką odcinkiem niebieskiego szlaku pieszego z Wąchocka /dłuższa droga/, lub przemieszczać się brukowaną drogą w kierunku Siekierna /Bodzentyna/. Podchodząc na pierwsze wzniesienie, po lewej stronie widoczna wieża strażnicy p. pożarowej. Wraz ze znakami szlaku pieszego prowadzone są dwa szlaki rowerowe: czerwony – wokół Starachowic i żółty, zwany „Miejsca Mocy”. Na skrzyżowaniu drogi z Mostek na Lubiankę z drogą Wąchock – Siekierno po zejściu ze wzniesienia - widoczny początek czarnego, rowerowego szlaku łącznikowego, prowadzącego w kierunku Polany „Wykus”.
fot. Sebastian Opozda Dalsza część spaceru odbywa się za znakami niebieskiego i czarnego szlaku pieszego. Po pokonaniu około 1.5 km, po lewej stronie widoczna przy drodze stacja „Partyzanckiej Drogi Krzyżowej”, oznaczonej żółtymi znakami szlaku spacerowego. Za wzniesieniem rozpoczyna się teren rezerwatu „Wykus”. By dojść do polany z kapliczką partyzancką, należy z brukowanej drogi skręcić w lewo i pokonać potok.
Starachowice, stacja kolejki wąskotorowej; - Starachowice, ul. Wschodnia 33 - dęby, pomniki przyrody; - Ruda, przystanek MZK - Brody, tama; - Krynki, kościół.
Spacer możemy rozpocząć przy stacji kolejki wąskotorowej pod wiaduktem w Starachowicach, przechodząc obok najstarszego cmentarza z nagrobkami z pierwszej połowy XIX wieku przy ul. Iłżeckiej. Wchodzimy w ulicę Zgodną, mijając zlokalizowane przy niej kolejne cmentarze: parafialny i komunalny.
Szlak skręca w prawo w ulicę Boczną.
Do tego miejsca możemy też dojechać autobusem i dopiero rozpocząć wędrówką. Obok miejskiej oczyszczalni ścieków wchodzi w las. Droga prowadzi skrajem lasu obok dużego głazu narzutowego, do przysiółka zwanego „Kornatka”. Obecnie jest to część Starachowic. Idąc obok torów kolejowych wchodzimy w ul. Wschodnią w Michałowie – dzielnicy Starachowic.
Michałów – dawniej wieś, osada fabryczna. Powstałe w XVIII wieku dwie dymarki i kuźnica (własność opactwa świętokrzyskiego), zamienione zostały na fabrykę pałaszów – wspomina o tym J.U. Niemcewicz w swoich „Wędrówkach....”. Po przejęciu wsi przez rząd Królestwa Kongresowego, wybudowano fryszerki, stalownię – zwaną pudlingarnią, oraz walcownię.
Do napędu służyła woda spiętrzona tamą na rzece Kamiennej. Zbudowany kanał łączący Michałów z Brodami i Nietuliskiem, nie tylko doprowadzał wodę napędzającą turbiny, ale pełnił rolę drogi wodnej do transportu wyrobów hutniczych z miejscowych zakładów. Wielka powódź w 1903 roku niszczy urządzenia i unieruchamia zakład. Pozostała po nim tama, komory: śluzy i turbiny, oraz budynek adaptowany na mieszkania.
fot. Sebastian Opozda
Mijamy budynek szkoły i drogą obok torów kolejowych dochodzimy do zapory na rzece Kamiennej w Brodach. W początkach XVII wieku czynna była w Brodach Fabrycznych dymarka i kuźnica. Wielki Piec zbudowano w latach 1820 – 23, a około 1840 roku zaporę wodną. Pozostałe jej resztki zostały zachowane w nowej zaporze z 1963 r.
W tamtym okresie (około 1841 r) powstał też jeden z zakładów przeróbki surówki metodą pudlingową staszicowskiego „Kombinatu Kamiennej”. Do naszych czasów zachowały się domki mieszkalne dawnego osiedla przyfabrycznego. Po przejściu przez koronę zapory dochodzimy do drogi Starachowice – Brody, obok tablicy pamiątkowej z wizerunkiem Stanisława Staszica. Skręcamy w lewo i po przejściu około trzystu metrów skręcamy w prawo, w drogę do wioski Krynki. Dochodzimy do barokowego kościoła z 1727 roku. Przed nim zespół dwóch drewnianych dzwonnic połączonych brama, wzniesionych w 1779 roku, z belkami nośnymi łączonymi drewnianymi ćwiekami.
Powrót do Starachowic autobusem PKS, MZK lub PKP.
Rozpocząć spacer możemy wchodząc na żółty szlak pieszy w dowolnym miejscu, np. obok sądu na ul. Lipowej. Wchodzi do lasu obok ogródków działkowych, a następnie pod hałdę kopalni rudy żelaza „Majówka”. Leśnymi duktami i linią działową dochodzi do drogi do wioski Lipie, a po jej przecięciu – do węzła szlaków w Lipiu Komornikach. W odległości 200 m na czarnym szlaku, obok stacji kolejki wąskotorowej zlokalizowane jest pole biwakowe z zadaszeniem, ławkami i grilem.
fot. Michał SurmaPolana M. Langiewicza
Szlak rozpoczyna się w Starachowicach przy skrzyżowaniu ul. Moniuszki z ul. Południową, (przystanek MZK). Od przystanku idziemy w kierunku zachodnim. Po dojściu do końca ulicy skręcamy w lewo i idziemy młodnikiem sosnowym równolegle do linii brzegowej zalewu na rzeczce Lubianka aż do wysokiego lasu. Dalej szlak przebiega leśną drogą po lewej stronie strumienia wpadającego do Lubianki - nie przekraczamy strumienia! Po dojściu do okazałego buka skręcamy za znakami w lewo, przechodzimy jar z okresowym potokiem i kierujemy się do polany M. Langiewicza.
W odległości 100 m od polany (po przekroczeniu małego strumyka szlakiem turystycznym w kierunku Wykusu, po lewej stronie dróżki, która skręca w prawo) znajduje się źródło Langiewicza. Właściwie są tu dwa źródełka, położone w bliskiej odległości od siebie. Według zachowanej tradycji - z tych źródełek czerpali wodę powstańcy Langiewicza w 1863 r.
Za źródełkiem dalsza część szlaku prowadzi prawą stroną strumyka. Przecinamy liczne leśne drogi, mając cały czas po lewej stronie potok. Po ok. 6.5 km spaceru przekraczamy strumień i ścieżką już po jego lewej stronie dochodzimy do zalewu Lubianka.
Obchodzimy zalew po jego zachodniej stronie i ponownie jesteśmy na ulicy Południowej.
Powrót do centrum miasta autobusem MZK. Można iść dalej za znakami szlaku zielonego ulicą Moniuszki. Po dojściu do szczytu wzniesienia, przecinamy ulicę Nowowiejską i schodzimy w dół do Kieleckiej. Przed nami rozległa panorama miasta, a obok zalew Pasternik. Przechodzimy mostem rzekę Kamienną i tory kolejowe - po lewej stronie mamy przystanki MZK, PKS i PKP.
fot. Michał SurmaProponowany wariant spaceru jest podobnej długości.
Spacer rozpoczyna się w Starachowicach na końcu ulicy Nowowiejskiej przy lesie. Za znakami szlaku czarnego idziemy leśną drogą na południe, miejscami jest mokro. Po lewej stronie szlaku możemy zobaczyć „rudne doły”, ślady wydobycia rudy żelaza. Wraz ze znakami szlaku niebieskiego z Wąchocka docieramy na Polanę.
Warto jednak zdecydować się na powrót czerwonym szlakiem spacerowym, aby zobaczyć ciekawe okazy buka.
Wąwóz Rocław, fot. Starostwo Powiatowe w Starachowicach
Rozpoczynamy spacer na przystanku MZK Starachowice Zachodnie. Za znakami niebieskiego szlaku rowerowego idziemy groblą starachowickiego stawu. Po przejściu ulicy Kieleckiej wchodzimy w ulicę Górną (należącą już do Wąchocka) i dochodzimy do wioski Stary Dwór. Skrajem lasu, cały czas za znakami szlaku rowerowego idziemy do Rataj. Przechodzimy przez drogę Wąchock – Bodzentyn (szlak rowerowy skręca w prawo) i idziemy dalej prosto aż do zobaczenia znaków pieszego szlaku niebieskiego. Idąc za tymi znakami wchodzimy do Wąchocka. Można też nie skręcając, przejść około 800 m dalej i dojść do początku wąwozu „Rocław” – ale jest to wędrówka bez znaków wg mapy. Dnem wąwozu dojdziemy do miasta.
Spacer pieszym szlakiem koloru czerwonego.
Starachowice, Muzeum Przyrody i Techniki; - PKP Starachowice Zach.; - Wąchock, kapliczka Św. Jacka; - Wąchock, klasztor; - Wąchock, kapliczka Św. Rocha;
Spacer możemy rozpocząć przy Muzeum, lub z końcowego przystanku komunikacji miejskiej na ul. Bema.
Za znakami pieszego szlaku czerwonego idziemy ul. Mieszała w kierunku północnym. Po przejściu potoku i nasypu byłej bocznicy kolejowej wchodzimy w małą dolinkę – po lewej stronie wzniesienie „Zarżnięta Góra”.
Skręcając na północ w leśną drogę dochodzimy do kapliczki „Św. Jacka”. Brukowana droga prowadzi początkowo w dół, a po przekroczeniu potoku „Sina woda” wchodzimy na kolejne wzniesienie. Za znakami czerwonego szlaku wchodzimy do Wąchocka – w ul. Partyzantów.
Pomnik Jana Piwnika na wąchockim rynku, fot. Starostwo Powiatowe w Starachowicach
Przed przejazdem kolejowym można zboczyć w prawo. W odległości około 300 m zachowała się część żydowskiego cmentarza.
Przed nami odnowiony rynek z pomnikiem legendarnego dowódcy zgrupowania AK – majora Jana Piwnika ps. „Ponury”. Droga w lewo w górę, prowadzi do Bodzentyna, przez kompleks leśny z Polaną Langiewicza i rezerwatem „Wykus”. Szlak skręca w prawo obok szkoły. Przed budynkiem pomnik poświęcony żołnierzom poległym w latach 1918 – 1920, a dalej mogiła powstańca z 1863 roku. Na wprost Opactwo OO Cystersów z późnoromańskim kościołem i barokową bryłą klasztoru. Na murze przykościelnym zostało umieszczone kilkadziesiąt tablic upamiętniających walki i dowódców oddziałów partyzanckich z okresu II wojny światowej.
Po przejściu przez tory kolejowe idziemy około 1 km do drogi Ostrowiec – Skarżysko. Skręcamy w prawo i idąc w kierunku rynku w Wąchocku, mijamy XIX wieczne mieszczańskie domy z przejezdnymi sieniami.
Opactwo Cystersów w Wąchocku, fot. StarostwoPowiatowe w Starachowicach
Opactwo stało się miejscem upamiętniania losów Polaków, zwłaszcza po utworzeniu Muzeum z ekspozycją zbiorów ks. W. Ślusarczyka.
Rynek w Wąchocku, fot. Starostwo Powiatowe w Starachowicach